ŻYWIENIE ROŚLIN
Właściwości fizyko-chemiczne składników pokarmowych
Komórka jako podstawowa jednostka biologiczna powstanie tylko w obecności wszystkich składników pokarmowych. Natomiast o poziomie zawartości poszczególnych składników w roślinie, decyduje ich aktywność chemiczna – tzn. im aktywniejszy chemicznie pierwiastek, tym większa jego zawartość w roślinie i odwrotnie.
1. Szereg aktywności chemicznej najważniejszych makro i mikroelementów.
* potas (K) działający w roślinie jak pompa ssąca, mimo mniejszej aktywności chemicznej niż azot, dzięki pracom hodowlanym, pobierany jest zazwyczaj w największych ilościach. Wyższe stężenie potasu w roślinie opóźnia wpływ suszy, podnosi mrozoodporność i łagodzi skutki niskich zawartości składników w glebie.
2. Analiza fizyko – chemiczna składników pokarmowych.
* pierwiastki decydujące o energooszczędnej gospodarce procesów fizyko – chemicznych w roślinie. Stymulują przyrost plonu o wysokiej jakości
** dla roślin ciepłolubnych jak: kukurydza, pomidor, ogórek – wymagana temperatura gleby do pobierania składników jest wyższa o 2 – 4º C
*** 
poziom zaawansowania występującej suszy.
**** wyższy dopuszczalny zapas zawartości azotu w roślinie, prowadzi zawsze do przejściowej blokady pobierania słabszych chemicznie składników z gleby. Wówczas roślina dla utrzymania dynamiki wzrostu i rozwoju, wykorzystuje przejściowo zawarte rezerwy pozostałych składników do minimum Liebig’a.
Charakterystyka wybranych składników w uprawie roślin
Magnez: składnik chlorofilu stabilizuje strukturę chloroplastów i aktywnych procesów fotosyntezy oraz jest jednym z głównych aktywatorów układów enzymatycznych. Brak magnezu powoduje nierównomierne rozmieszczenie chlorofilu w liściach i jego zanik-żółknięcie od brzegów i wierzchołka liści. Nawożenie wpływa na generatywne organa roślin. podnosi plon ziarna. nasion, bulw i korzeni.
Siarka: składnik białek, kwasów tłuszczowych i enzymów. Podnosi mrozoodporność roślin i ogranicza wpływ suszy. Znaczna redukcja emisji tlenków siarki do atmosfery oraz łatwe jej wymywanie z warstwy ornej gleby są przyczynami coraz częstszych braków tego pierwiastka w glebie. Symptomy niedoboru siarki są podobne do objawów niedoboru azotu, występują jednak przede wszystkim na młodych liściach w postaci chlorozy (jasnozielone, jasnożółte i częściowo czerwone przebarwienia) oraz deformacji liści w kształt Rozwój rośliny jest znacznie przyhamowany, a łuszczyny w rzepaku zdeformowane.
Mangan: bierze udział w fotosyntezie, pobieraniu wielu składników pokarmowych, szczególnie azotu, syntezie białek, działa jako regulator stężenia aktywatorów roślinnych. Charakterystyczne objawy niedoboru: jasne i żółte plamki między żyłkami na najmłodszych liściach, zahamowanie wzrostu, brązowe nekrotyczne plamy na liściach. Rośliny szczególnie wrażliwe na brak: zboża, rzepak, ziemniak, burak, strączkowe, warzywa.
Cynk: bierze udział w przetwarzania kwasów organicznych, syntezie chlorofilu i witaminy B, C, P, wpływa na proces wzrostu i rozwoju roślin. Charakterystyczne objawy niedoboru: chloroza oraz żółknięcie liści i ich plamistość, zahamowanie wzrostu roślin, skracanie międzywęźlí. Rośliny szczególnie wrażliwe na brak: kukurydza, ziemniak, strączkowe, rzepak, chmiel, pomidor, drzewa owocowe, len, cebula.
Miedź: bierze udział w syntezie witaminy C, w przemianach związków azotu i żelaza w roślinie, wpływa na rozwój i budowę tkanek, zmniejszając skłonności do wylegania zbóż, wpływa na prawidłowy rozwój brodawek korzeniowych w roślinach motylkowych. Zakłócenia w pobieraniu miedzi występują na glebach organicznych w tym torfowych. Rośliny szczególnie wrażliwe na brak miedzi: zboża, strączkowe, kukurydza, burak. rzepak, kapustne, drzewa owocowe, cebula.
Bor: bierze udział w procesie przemiany węglowodanów, wpływa na przepuszczalność błon komórkowych, wzrost roślin oraz rozwój organów generatywnych. Objawy niedoboru: zahamowanie wzrostu i rozwoju merystemów wierzchołkowych łodyg i korzeni oraz tkanek przewodzących, zakłócenia w gromadzenia cukru w korzeniach, słabe kwitnienie, opadanie kwiatów, słabe wykształcenie nasion. Rośliny szczególnie wrażliwe na brak boru: rzepak, burak, strączkowe, kukurydza, kalafior, kapusta, pomidor.
Molibden: bierze udział w wiązaniu azotu atmosferycznego przez bakterie korzeniowe i wolno żyjące, w przemianach azotu i fosforu w roślinie, w procesach wytwarzania witaminy C. Charakterystyczne objawy niedoboru: żółknięcie i obumieranie liści. deformacja liści, obumieranie stożków wzrostu, niedorozwój i opadanie kwiatów. Rośliny wrażliwe na brak: strączkowe, rzepak, kalafior, pomidor, truskawka, cebula, kapusta.
Żelazo: bierze udział w procesach fotosyntezy, oddychania, redukcji azotanów, wiązania wolnego azotu. Charakterystyczne objawy niedoboru: chloroza młodych liści, które stają się jaśniejsze, żółtawe a potem bledną, chloroza starszych liści przy dużym niedoborze. Rośliny szczególnie wrażliwe na brak: drzewa i krzewy owocowe, warzywa, kukurydza, len.
O potrzebie dokarmiania dolistnego roślin mikroelementami
Niedobór składników w okresie największych potrzeb roślin może wystąpić nawet na glebach zasobnych, szczególnie w czasie okresowego braku i nadmiaru opadów lub w warunkach niewłaściwego chemizmu gleby. W takich warunkach dostarczenie dolistnie nawet małych ilości potrzebnych składników, staje się bardzo korzystnym i ekonomicznym zabiegiem.
Spośród składników pokarmowych roślin dolistnie najłatwiej pobierany jest azot, gdy stosuje się go w formię wodnego roztworu mocznika, ponieważ rozluźnia tkanki liści i wykazuje silniejsze właściwości przyczepne niż inne nawozy azotowe. Azot jednak wobec niedoboru siarki nie może być efektywnie wykorzystany przez roślinę. Stąd zawartość siarki w nawozie dolistnym często zamiast azotu, eliminuje żółknięcie roślin i stabilizuje ich wzrost. Obecnie azot w dokarmianiu dolistnym mimo wspomnianych zalet, coraz częściej jest pomijany, gdyż w czasie jego pobierania, łatwo wnikają do wnętrza rośliny również i patogeny chorobotwórcze, podnosząc koszty ochrony roślin.
Dobrze pobierany przez liście jest takie magnez, który wzmaga aktywność katalityczną enzymów i wykazuje działanie chroniące rośliny przed oparzeniami w warunkach suchej pogody. W dolistnym dokarmianiu roślin szczególnie dobre efekty dają mikroelementy, stosowane jako uzupełnienie tych składników pobieranych z gleby. Wykorzystanie mikroelementów podanych dolistnie jest 20-30 razy wyższe niż z doglebowych nawozów mikroelementowych. Wymagane schelatowanie mikroelementów, pozwala dłużej utrzymać je w formię rozpuszczalnej i przedłużyć łatwą dostępność dla roślin.
Konieczność dokarmiania roślin mikroelementami pojawiła się przy wysokich plonach, możliwych do osiągnięcia w konkretnych warunkach glebowo-klimatycznych. Przy niskiej zawartości danego mikroelementu w glebie lub niedostępności jego w okresie suszy czy nadmiaru opadów, rośliny na pewno zareagują spadkiem plonu maksymalnie do 20%, a wymagane parametry jakościowe materiału handlowego nie będą osiągane nawet w 90%.
Wspomniane efekty dokarmiania dolistnego roślin, szczególnie mikroelementami można uzyskać tylko wobec optymalizacji nawożenia makroskładnikami, zwiększającymi plony nawet do 40%.
Procentowy udział gleb z niedoborami mikroelementów |
||||||
| Grupa roślin uprawnych |
Mikroelementy | |||||
| Mangan | Cynk | Miedź | Bor | Molibden | Żelazo | |
| 52% | 41% | 64% | 87% | 48% | 61% | |
Wrażliwość roślin na niedobór mikroelementów |
||||||
| Zboża | xxx | x | xxx | x | x | x |
| Kukurydza (ziarno) | xx | xxx | xx | xx | x | xx |
| Rzepak | xxx | xx | xx | xxx | xx | x |
| Strączkowe | xx | xx | xx | xx | xxx | x |
| Ziemniak | xxx | xx | x | x | x | x |
| Burak cukrowy | xx | x | xx | xxx | x | x |
Wrażliwość: x mała, xx duża, xxx b. duża
Pobranie mikroelementów w g/ha (plon główny) |
Plon q/ha |
|||||
| Zboża | 350 | 240 | 60 | 60 | 3 | 60 |
| Kukurydza (ziarno) | 550 | 480 | 80 | 80 | 5 | 80 |
| Rzepak | 420 | 300 | 70 | 120 | 7 | 30 |
| Strączkowe | 350 | 300 | 60 | 90 | 6 | 30 |
| Ziemniak | 450 | 320 | 60 | 90 | 5 | 250 |
| Burak cukrowy | 620 | 450 | 80 | 210 | 9 | 400 |
| Średnia z 1 ha | 460 | 350 | 70 | 110 | 6 | — |
Pobranie mikroelementów w g/j. plonu* (plon główny) |
||||||
| Zboża | 6,0 | 4,0 | 1,0 | 1,0 | 1,0 | 0,05 |
| Kukurydza (ziarno kiszonka) |
7,0 | 6,0 | 1,0 | 1,0 | 1,0 | 0,06 |
| Rzepak | 7,0 | 5,0 | 1,1 | 2,0 | 2,0 | 0,11 |
| Strączkowe | 6,0 | 5,0 | 1,0 | 1,5 | 1,5 | 0,09 |
| Ziemniak | 7,0 | 5,0 | 1,0 | 1,5 | 1,5 | 0,08 |
| Burak cukrowy | 6,2 | 4,5 | 0,8 | 2,1 | 2,1 | 0,10 |
| Średnio 1 j. zb./ha | 6,5 | 5,0 | 1,0 | 1,5 | 1,5 | 0,08 |
*jednostka plonu: 100 kg zboża, kukurydza, 50 kg rzepak, motylkowe, 400 kg okopowe, 700-900 kg zielonki
Zależność pomiędzy kwasowością gleby a przyswajalnością składników pokarmowych, humifikacją i mineralizacją oraz wilgotnością gleby
